به گزارش آنی غذا، آسم یک بیماری التهابی مزمن است و برپایه آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی،  حدود ۲۶۲ میلیون نفر در دنیا به آسم مبتلا هستند و شیوع این بیماری در کشورهای مختلف از صفر تا ۴۰ درصد گزارش شده است.
دکتر مهدی نجمی، رئیس اداره بیماریهای مزمن تنفسی وزارت بهداشت در گفتگو با ایسنا، با بیان این که آسم یک بیماری التهابی مزمن است که با انسداد برگشت پذیر راه های هوایی هم راه است، اظهار داشت: منظور از برگشت پذیر اینست که راه های هوایی امکان دارد به سبب تأثیر برخی عوامل مسدود شوند. در چنین شرایطی، راه های هوایی تنگ می شوند و عبور هوا از طریق های هوایی گرفتار مشکل می شود و در نتیجه منجر به بروز علایم آسم یعنی سرفه، تنگی نفس و خس خس سینه شده و در واقع سبب احساس فشار روی قفسه سینه می شود.
وی اضافه کرد: انسداد راه های هوایی امکان دارد در گذر زمان با مصرف دارو برطرف شود و فرد بار دیگر تنفس عادی داشته باشد. برای بیماری هایی مانند “COPD” «بیماری مزمن انسداد ریه» انسداد راه هوایی به شکل دائمی و پیش رونده وجود دارد. انسداد در بیماری هایی از این دست نه تنها برطرف نمی شود بلکه در گذر زمان هم بیشتر و بیشتر می شود و به این علت میزان علایم بیماری هم بیشتر می شود.
رئیس اداره بیماریهای مزمن تنفسی وزارت بهداشت با اعلان اینکه افراد دچار آسم دوره های عود و بهبود بیماری را تجربه می کنند، اظهار داشت: منظور از عود و بهبود بیماری اینست که فرد دچار این بیماری علایم سرفه، تنگی نفس و خس خس را دارد اما علایم بیماری با رفع انسداد راه های هوایی مرتفع می شود و در واقع فرد به اصطلاح شرایط عادی را تجربه می کند.

آسم در اکثر موارد ریشه ژنتیکی دارد

وی با اعلان اینکه بیماری آسم در اکثر موارد ریشه ژنتیکی دارد، اظهار داشت: بیماری هایی مانند «آسم»، «رینیت آلرژیک» و «اگزما» به عنوان بیماریهای «آتوپیک» شناخته می شوند و این بیماریها به صورت معمول زمینه ژنتیک داشته و در خانواده افراد وجود دارند. به صورت مثال، بیماری آسم تحت تأثیر برخی عوامل محرک به وجود می آید و شعله ور می شود. بازهم تأکید می کنم که بیماری آسم در اکثر موارد به اصطلاح استعداد ژنتیکی در افراد وجود دارد.

وضعیت آسم در ایران و جهان

شیوع ۱۱ درصدی علایم آسم میان کودکان و نوجوانان

نجمی در رابطه با وضعیت بیماری آسم در جهان توضیح داد: شیوع آسم در سطح جهان بسیار متفاوت می باشد. برپایه آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی، حدود ۲۶۲ میلیون نفر در دنیا به آسم مبتلا هستند و شیوع آسم در کشورهای مختلف از صفر تا ۴۰ درصد گزارش شده است.
رئیس اداره بیماریهای مزمن تنفسی وزارت بهداشت در رابطه با وضعیت آسم در کشور توضیح داد: نتایج یک پژوهش در بین جمعیت بالغان و کودکان مبین اینست که شیوع علایم آسم در بین کودکان و نوجوانان حدود ۱۱ درصد و شیوع میان جمعیت بزرگسال هم ۹ درصد است. این مطالعه، اولین مطالعه گسترده ای است که با حجم نمونه بسیار بالا در تمام کشور انجام شده است. این مطالعه برپایه یک پرسش نامه در رابطه با علایم آسم انجام شده است. شرکت کنندگان در این مطالعه در رابطه با علائمی که بیشترین احتمال بروز آسم را به همراه دارند مورد پرسش قرار گرفته اند.

توجه به افزایش علایم آسم ضروری است

وی اضافه کرد: شرکت کنندگان برای تشخیص قطعی آسم میبایست توسط پزشکان در مرحله بعدی معاینه و اسپیرومتری می شدند. اگر مراحل تشخیص قطعی صورت گیرد بطور قطع میزان شیوع علایم آسم از نتایج به دست آمده کمتر می شود. میزان هزینه ارزیابی ها بسیار زیاد و زمان بر است و به این علت خیلی از کشورهای جهان فقط با بهره گیری از پرسش نامه ها به بررسی علایم آسم می پردازند و فقط نتایج بروز علایم آسم را اعلام می کنند. میزان شیوع علایم آسم برای وزارت بهداشت یک نکته مهم است؛ اگر شیوع علایم آسم در جامعه افزایش یابد، میتوان گفت شاید میزان بیماری آسم در جامعه بالا رفته است. همینطور اگر میزان علایم آسم هم کم شود، میتوان اظهار داشت که بیماری آسم در کشور کم شده است.

بررسی وضعیت شیوع آسم یک روش استاندارد جهانی

او با اعلان اینکه بررسی میزان شیوع علایم آسم در جامعه یک روش استاندارد بین المللی است، توضیح داد: پرسش نامه شیوع علایم آسم کودکان برپایه الگوی “ISAAC” و در بین جمعیت بزرگسال هم برپایه الگوی “ECRHS” به انجام می رسد و از این دو روش بهره برده ایم. این الگوها در فازهای «یک»، «دو» و «سه» به انجام می رسد. منظور از فاز یک همان مرحله پرسش نامه است و در مرحله دوم از اشخاصی که دارای علایم مثبت هستند برای انجام معاینه و تست اسپیرومتری دعوت به عمل می آید و سپس تشخیص قطعی آسم اعلام می شود.
این متخصص با اعلان اینکه فاز دوم بررسی شیوع علایم آسم به ندرت در سطح جهان اتفاق می افتد، اضافه کرد: وزارت بهداشت بمنظور شناسایی علایم شیوع آسم نسبت به انجام خوشه گیری اقدام نموده است. به صورت مثال، یکی از خوشه های کشور در استان آذربایجان شرقی قرار دارد و یک روستایی را درنظر بگیرید که حدود ۳ ساعت با شهر تبریز فاصله دارد؛ باآنکه چنین روستایی را در طرح مطالعاتی خود بررسی نموده ایم اما دعوت از اشخاصی که در چنین منطقه ای حضور دارند و دارای علایم مثبت هستند برای اجرای فاز دوم دشوار می باشد. این مساله فقط به استان آذربایجان شرقی محدود نمی شود بلکه باتوجه به گستردگی جغرافیایی کشور کاری سخت و پرهزینه بشمار می رود.
وی اظهار داشت: اگر این مطالعه در پنج سال آینده یکبار دیگر صورت گیرد و میزان علایم شیوع آسم در کودکان افزایش یابد و به صورت مثال از ۱۱ درصد کنونی به ۱۵ درصد برسد، مبین افزایش آسم در کشور است. بطور قطع، اگر فاز دوم این مطالعه در کشور انجام می شد، میزان شیوع قطعی آسم در کودکان از ۱۱ درصد کمتر و حدود ۶ تا ۷ درصد بود. روند صعود و نزولی میزان شیوع آسم برای وزارت بهداشت بسیار اهمیت دارد.

تشخیص بیماری آسم دشوار می باشد

نجمی با اعلان اینکه تشخیص بیماری آسم دشوار می باشد، توضیح داد: تشخیص برخی بیماریها مانند آسم دشوار می باشد و برای اطلاع از شیوع آن از روش های مطالعاتی استفاده می شود. این در حالیست که برخی بیماریها مانند فشارخون و دیابت با روش های اندازه گیری به آسانی قابل تشخیص می باشد و انجام امور مطالعاتی برای این بیماریها راحتتر است.

حملات شدید آسم می تواند خطرناک باشد

سالانه ۴۵۰هزار مرگ در دنیا به سبب آسم
رئیس اداره بیماریهای مزمن تنفسی وزارت بهداشت با اعلان اینکه حملات آسم می تواند بسیار خطرناک و کشنده باشد، اظهار داشت: حملات آسم باتوجه به میزان شدت آن می تواند بسیار خطرناک و کشنده باشد. به صورت کلی، آسم یک بیماری چندان مرگباری نیست و برپایه اعلام سازمان بهداشت جهانی حدود ۴۵۰هزار نفر در سطح جهان به سبب مبتلا شدن به این بیماری طی هر سال جان خویش را از دست می دهند. بررسی ها مبین اینست که حدود ۳ میلیون تا ۳ میلیون و ۵۰۰هزار نفر به سبب بیماری COPD که یک بیماری مزمن انسداد ریوی است جان خویش را از دست می دهند.

لزوم مبادرت به موقع در زمان حمله آسم
وی اضافه کرد: باتوجه به میزان مرگ ومیر ناشی از آسم و COPD میتوان اظهار داشت که میزان کشندگی آسم نسبت به سایر بیماریها کمتر است اما باتوجه به این شرایط بازهم باید به این مساله اشاره نمود که حملات آسم می تواند شدید و کشنده باشد. نکته مهم و اساسی اینست که اقدام مناسب در جهت رفع حمله آسم در زمان حمله صورت گیرد. اگر مبادرت به موقع و در سریعترین زمان صورت گیرد، فرد می تواند از خطر مرگ نجات پیدا کند.

آسم، ناتوانی فراوانی به همراه دارد
رئیس اداره بیماریهای مزمن تنفسی وزارت بهداشت با اعلان اینکه آسم می تواند ناتوانی زیادی برای بیمار و خانواده آنها بوجود آورد، توضیح داد: شاید بتوان اظهار داشت که تفاوت عمده بیماری آسم با بیماریهای مزمن تنفسی مانند COPD اینست که ناتوانی فراوانی برای بیمار به همراه دارد. اغلب افراد دچار بیماری COPD بیشتر از ۵۰ سال دارند و به صورت معمول بیماری در سنین بسیار بالا شدت می یابد و این در حالیست که بیماری آسم به صورت معمول از سنین کودکی و نوجوانی شروع می شود و سبب بروز ناتوانی زیاد برای بیمار و خانواده های آنها طی دوران حیات می شود.

آسم، شایع ترین علت بستری کودکان و غیبت از مدارس
نجمی با اعلان اینکه آسم شایع ترین بیماری مزمن دوران کودکی است، اظهار داشت: بررسی ها مبین اینست که آسم شایع ترین علت بستری کودکان در مراکز درمانی و غیبت از مدارس شمرده می شود. شایع ترین علت بستری در مراکز درمانی و غیبت از مدارس می تواند مهر تاییدی بر ناتوان کنندگی این بیماری باشد.

تغییر روش های درمانی آسم در گذر زمان
رئیس اداره بیماریهای مزمن تنفسی وزارت بهداشت با اعلان اینکه روش های درمانی در گذر زمان تغییر می کند، توضیح داد: برخی منابع از واکسن درمانی در رابطه با بیماری آسم سخن می گویند اما واکسن درمانی در این ارتباط هنوز جایگاه چندانی ندارد و شاید بتوان گفت در مرحله تحقیقاتی قرار دارد. واکسن درمانی در کتاب ها و منابع اخیر مطرح نشده و شاید در یک مقاله باشد و باتوجه به این شرایط چندان نمی توان روی واکسن درمانی حساب کرد.

جایگاه ویژه اسپری های استنشاقی در درمان آسم
نجمی با اعلان اینکه دانش پزشکی در گذر زمان پیشرفت کرده، اظهار داشت: داروها و روش های درمانی که برای بیماری آسم به کارگرفته می شود، در گذر زمان بهتر شده و داروهایی که به کار گرفته می شوند بمراتب موثرتر هستند. بررسی ها مبین اینست که فقط از یک دارو برای درمان آسم در گذشته استفاده می شد اما اسپری هایی که اینروزها استفاده می شوند اسپری های ترکیبی هستند و ترکیب ۲ تا ۳ دارو دارند. اسپری های استنشاقی یا به اصطلاح کورتون های استنشاقی از جایگاه ویژه ای در درمان آسم برخوردار می باشند.

گذر زمان و اثبات تأثیر کورتون های استنشاقی
او با اعلان اینکه جایگاه ویژه اسپری های استنشاقی در درمان آسم ثابت شده، اشاره کرد: اسپری های استنشاقی می توانند بیماری را در مرحله کنترل نگه دارند. دیدگاه مردم در گذشته نسبت به کورتون های استنشاقی به طوری بود که برخی بر این باور بودند که کورتون های استنشاقی می توانند مانع رشد کودکان شده و سبب بروز پوکی استخوان می شوند. پیشرفت علم به جامعه ثابت کرد که میزان دوز اسپری های استنشاقی به نحوی نیست که سبب بروز مشکلاتی مانند پوکی استخوان یا ممناعت از رشد کودکان شود. مطالعات مختلف نشان داده است که کورتون های استنشاقی بدون خطر هستند و مزایای استفاده از این کورتونها نسبت به عدم استفاده آن بیشتر است.

درمان آسم با روش مناسب
وی اضافه کرد: بازهم تأکید می کنم که اسپری های استنشاقی از جایگاه ویژه ای در درمان آسم برخوردار می باشند و می توانند منجر به کنترل بیماری شوند. اگر درمان آسم در بین مبتلایان به این بیماری تحت نظر پزشک و برپایه روش مناسب باشد یعنی دارو به درستی دریافت شود و بیمار دارو را به صورت کامل دریافت کند و مصرف آنرا به شکل خودسرانه متوقف نکند، بیمار می تواند یک زندگی با کیفیت داشته باشد.

ضرورت استفاده از مهارتهای صحیح جهت استفاده از دارو
نجمی با اشاره به استفاده از وسایل کمک درمانی برای بیماری آسم اظهار داشت: استفاده از روش کمک درمانی هم برای درمان آسم در کانون توجه قرار گرفته است. در گذشته، افراد اسپری را در دهان خود قرار می دادند و از آن استفاده می کردند اما امروزه از وسایل کمک درمانی مانند «دمیار» “Spacer” استفاده می نمایند. بیماران، اسپری را به محفظه مخصوص وصل می کنند و اسپری را با دمیار استنشاق می کنند و استفاده از “Spacer” سبب می شود که دوز موثر دارو به صورت کامل به ریه ها برسد.
رئیس اداره بیماریهای مزمن تنفسی وزارت بهداشت اضافه کرد: این شیوه ها، مهارتهای صحیح استفاده از دارو است که به موازات پیشرفت های دارویی در گذر زمان به وجود آمده اند و توانسته اند به بهبود وضعیت بیماران، کنترل بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند. همینطور میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری نسبت به دهه های گذشته کم شده است.

برابری بار بیماری آسم و دیابت
نجمی با اعلان اینکه مطالعاتی در رابطه با سالهای از دست رفته ناشی از بیماری آسم انجام شده، اظهار داشت: بار بیماریها به صورت معمول بر مبنای شاخصهای مختلف به انجام می رسد. بررسی ها مبین اینست که بار بیماری آسم به صورت تقریبی با بار بیماریهای دیابت و اسکیزوفرنی در یک رده قرار دارد.

علائم مشابه آسم و «خس خس سینه گذرای خردسالی»
وی با اعلان اینکه آسم به صورت معمول در دوران کودکی و نوجوانی شروع می شود، توضیح داد: سنین «۶ تا ۷ سالگی» و «۱۳ تا ۱۴ سالگی» به عنوان پیک بیماری آسم درنظر گرفته می شود که پیک ۱۳ تا ۱۴ سالگی نسبت به ۶ تا ۷ سالگی بیشتر است. به صورت معمول، اغلب اشخاصی که به بیماری آسم مبتلا می شوند شروع بیماری آنها در دوران کودکی است. برخی کودکان دارای علایم آسم هستند ولی بیماری آنها در گذر زمان بهبود می یابد و در دوران بزرگسالی فاقد علایم بیماری هستند.
نجمی اضافه کرد: همینطور این احتمال وجود دارد که بیماری آسم برای برخی افراد در کودکی اشتباه تشخیص داده شود اما به سبب این که علایم در گذر زمان تغییر می کند و پزشکان در بزرگسالی این افراد به این نتیجه می رسند که تشخیص آسم در دوران کودکی وی اشتباه است. بیماریهای مانند «خس خس سینه گذرای خردسالی» (ویزینگ) علائمی مشابه با بیماری آسم دارند و چنین مسائلی سبب می شود که علایم آن با آسم قابل افتراق نباشد. بازهم تأکید می کنم، شروع بیماری آسم به صورت معمول در سنین پایین تر اتفاق می افتد. بروز علایم آسم بعد از سنین ۳۰ تا ۴۰ سالگی بسیار نادر است و به ندرت اتفاق می افتد.

علائم بیماری در کودکی و بزرگسالی تفاوتی ندارد

خطر آنفلوآنزا برای آسم
نجمی با اعلان اینکه علایم بیماری در دوران کودکی و بزرگسالی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد، اظهار داشت: علایم بیماری در دوران کودکی تفاوت چندانی با دوران بزرگسالی ندارد و با علائمی مانند سرفه، خس خس سینه، تنگی نفس همراه هست. هنگامی که کودکانی دچار آسم به بیماریهای ویروسی بخصوص سرماخوردگی و آنفولانزا مبتلا می شوند اغلب بیماری آنها از حالت کنترل خارج شده و شدت آن بیشتر می شود. چنین شرایطی، سبب بروز نگرانی ها و بی قراری خانواده ها می شود و کودک میبایست تحت نظر پزشک قرار گیرد بخصوص در زمانیکه بیماری از شرایط کنترل خارج می شود.
وی اضافه کرد: به صورت معمول، یک دستورالعمل مکتوب در اختیار خانواده ها قرار داده می شود. اگر اقدامات اولیه ای که در دستورالعمل آمده است صورت گیرد به صورت معمول بیماری کنترل می شود. اگر اقدامات منجر به بهبودی وضعیت کودکان نشود، خانواده ها میبایست به پزشک برای افزایش دوز دارو مراجعه نمایند.

پیشگیری از تشدید علایم آسم ضروری است
رئیس اداره بیماریهای مزمن تنفسی وزارت بهداشت با اعلان اینکه پیش گیری از تشدید علائم آسم بسیاری لازمست، اظهار داشت: پیش گیری از تشدید علائم آسم بخصوص برای کودکان بسیاری لازم است و خانواده ها میبایست به این مساله توجه نمایند. برخی ریسک فاکتورها مانند «گرده های گل و گیاه»، «پر، مو و پوست حیوانات خانگی»، «گرد و خاک داخل خانه ها که موجودات ریزی به نام مایت دارند»، «دود سیگار و دخانیات» در بروز آسم و بدتر شدن علایم این بیماری نقش دارند.

اجتناب از مصرف دخانیات
وی در رابطه با لزوم اجتناب از دخانیات توضیح داد: افراد دچار آسم و خانواده های کودکان دچار آسم میبایست از مصرف دخانیات اجتناب کنند. برخی خانواده ها تصور می کنند که مصرف سیگار در فضای باز هیچ مشکلی ایجاد نمی کند اما دود سیگار و تنباکو تا چند ساعت روی لباس فرد باقی می ماند و با حاضرشدن در مجاورت فرد دچار آسم سبب تشدید علایم بیماری می شود. همینطور دود اسفند، دود آتش یا هر گونه ماده سوختنی می تواند سبب تشدید وضعیت بیماری شود.
او در رابطه با تأثیر مواد شیمیایی بر بیماری آسم توضیح داد: بوهای تند مانند عطر و ادکلن، آلاینده های شیمیایی مانند شوینده ها و حشره کش ها می توانند سبب افزایش شدت بیماری شوند. تغییرات هیجانی شدید مانند استرس، گریه و خنده شدید هم می تواند سبب افزایش شدت بیماری شود.

تاثیر فست فودها بر شدت آسم

چاقی و تشدید علایم بیماری
نجمی در قسمت دیگری از صحبت هایش با اعلان اینکه مصرف فست فودها در جامعه بالا رفته، توضیح داد: متاسفانه مصرف فست فودها در بین جامعه ایرانی بسیار شیوع پیدا کرده و این غذاها می توانند شدت بیماری را بالا برند. همینطور بحث چاقی و کم تحرکی در بین کودکان کشور بسیار زیاد است و این مساله هم بر تشدید علایم بیماری آسم اثرگذار می باشد. عدم تغذیه با شیر مادر در دوران کودکی هم می تواند سبب تشدید علایم آسم شود. تمام خانواده هایی که دارای کودک دچار آسم هستند، میبایست به بیماری فرزند خود توجه نمایند تا بیماری فرزند آنها از کنترل خارج نشود.

آلودگی هوا و خطر تشدید بیماری
وی همین طور با اشاره با اعلان اینکه میزان روزهای با هوای آلوده در کشور بخصوص در کلان شهرها بسیار زیاد است، اظهار داشت: آلودگی هوا می تواند سبب تشدید علایم بیماری آسم شود. میزان روزهای آلوده در کشور بخصوص در کلان شهرها بسیار زیاد است و به ندرت روزهای «پاک» را تجربه می نماییم.

آسم قابل درمان نیست اما قابل کنترل است
نجمی با اعلان اینکه خانواده ها با رعایت برخی نکات می توانند در کنترل آسم کودک خود اثرگذار باشند، اظهار داشت: خانواده ها میبایست به مواردی مانند نگهداری حیوانات خانگی، مصرف فست فود، کم تحرکی کودکان و مصرف دخانیات توجه نمایند تا شدت بیماری کودک آنها افزایش نیابد. آسم به صورت کامل قابل درمان و علاج نیست؛ اما به آسانی قابل کنترل است. اگر از عوامل خطر بیماری پرهیز کرده و داروهای تجویز شده به درستی مصرف شودن، میتوان یک زندگی طبیعی و نرمال داشت.

آسم مانعی برای ورزش نیست
رئیس اداره بیماریهای مزمن تنفسی وزارت بهداشت اشاره کرد: خانواده های مبتلایان به آسم تصور می کنند که بیمار دچار آسم نمی تواند ورزش کند و ورزش می تواند شدت بیماری را افزایش دهد. این در حالیست که خیلی از قهرمانان المپیک به بیماری آسم مبتلا هستند. بیماران دچار آسم با رعایت نکاتی مانند گرم کردن می توانند ورزش کنند و ورزش کردن می تواند نقش برجسته ی در پیش گیری از چاقی که از ریسک فکتورهای بیماری آسم به حساب می آید، داشته باشد.